Hệ Thống Giáo Dục Đại Học tại Thụy Sĩ

Thụy Sĩ không áp dụng mô hình quản lý giáo dục tập trung và không có Bộ Giáo dục điều hành hệ thống giáo dục trên toàn quốc. Thay vào đó, hệ thống giáo dục Thụy Sĩ được quản lý chủ yếu ở cấp bang (canton), với sự tham gia của các tổ chức giáo dục công lập và tư thục, tuân theo nguyên tắc tự chủ và cạnh tranh.

1. Sự Đa Dạng của Các Cơ Sở Giáo Dục Đại Học

Giáo dục đại học ở Thụy Sĩ phần lớn do các cơ sở công lập cung cấp, nhưng cũng có nhiều cơ sở tư thục hoạt động song song. Một số cơ sở tư thục là một phần hoặc nhánh của hệ thống giáo dục đại học công lập phục vụ chủ yếu cho sinh viên người Thụy Sĩ và nhận hỗ trợ tài chính từ chính phủ. Ngược lại, có những cơ sở giáo dục đại học tư thục được thành lập chủ yếu để phục vụ sinh viên quốc tế và không thuộc hệ thống giáo dục đại học công lập của Thụy Sĩ. Ngoài hai nhóm trên, một số cơ sở giáo dục đại học đặc thù kết hợp cả hai mô hình, cung cấp chương trình đào tạo riêng biệt cho cả thị trường Thụy Sĩ và quốc tế.

2. Tính Tự Chủ Cao và Cơ Chế Giám Sát

Thụy Sĩ không yêu cầu giấy phép riêng biệt để đào tạo các chương trình giáo dục đại học, tổ chức thi cử hoặc cấp bằng tư nhân (Private Degree). Tuy nhiên, trong một số trường hợp, chính quyền liên bang hoặc bang có thể giám sát và cho phép cho các cơ sở tư thục dựa trên phạm vi thẩm quyền của họ. Những cơ sở giáo dục tư thục chỉ có thể cấp bằng cấp tư nhân (Private Degree) và theo nguyên tắc tự chủ và cạnh tranh, chính phủ Thuỵ Sĩ để quyền công nhận văn bằng cho thị trường lao động và các tổ chức tuyển dụng hơn là đánh giá bởi các quy định của Nhà nước.

3. Giáo Dục Đại Học Tư Thục và Cơ Chế Đánh Giá Chất Lượng

Những cơ sở giáo dục tư thục không thuộc hệ thống giáo dục công lập hoặc không chịu sự giám sát đầy đủ (những trường thuộc nhóm Viện đào tạo đại học (higher education institute), trường đại học (school of higher education) từ chính quyền không đồng nghĩa với chất lượng thấp hơn. Trên thực tế, nhiều cơ sở tư thục uy tín tại Thụy Sĩ hoạt động độc lập hoàn toàn với hệ thống giáo dục công lập nhưng vẫn duy trì chất lượng giảng dạy cao. Truyền thống giáo dục Thụy Sĩ đề cao quyền tự quyết của thị trường lao động và người học trong việc đánh giá chất lượng của cơ sở giáo dục đại học thay vì để Nhà nước can thiệp.

Kết Luận

Hệ thống giáo dục đại học Thụy Sĩ vận hành theo nguyên tắc tự chủ, cạnh tranh và linh hoạt, cho phép cả cơ sở công lập và tư thục tồn tại song song mà không có sự kiểm soát tập trung từ một Bộ Giáo dục duy nhất. Thay vì bị ràng buộc bởi quy định nhà nước chặt chẽ, các cơ sở giáo dục – đặc biệt là các viện, trường đào tạo đại học tư thục – được thị trường và người học đánh giá dựa trên chất lượng thực tế của chương trình đào tạo và giá trị của bằng cấp. Việc không áp dụng quản lý tập trung và hạn chế sự can thiệp của Nhà nước giúp thúc đẩy tính cạnh tranh, ngăn chặn cơ chế bảo hộ, và đảm bảo sự công bằng trong việc lựa chọn chương trình giáo dục. Thụy Sĩ đề cao quyền tự quyết và quyền tiếp cận giáo dục của mọi công dân, tạo điều kiện cho sự đa dạng và linh hoạt trong hệ thống đào tạo.

Tham khảo:

Federal Department of Economic Affairs, Education and Research (EAER), State Secretariat for Education, Research and Innovation (SERI) Directorate: Validity of Degrees Issued by Private Higher Education Institutions in Switzerland – Office Circular.

Hệ thống kiểm định trong lĩnh vực giáo dục đại học tại Thụy Sĩ (bậc đại học theo phân loại ISCED-97) được quy định theo Luật Liên bang về Tài trợ và Điều phối Lĩnh vực Giáo dục Đại học - Funding and Coordination of the Higher Education Sector (HEdA, SR 414.20) có hiệu lực từ ngày 1 tháng 1 năm 2015. Theo quy định này:

• Theo HEdA, các danh xưng như "university, "university of applied sciences", "university of teacher education" và các danh xưng dẫn xuất như "university college" hoặc "UAS college" chỉ được sử dụng bởi các cơ sở giáo dục công lập hoặc tư thục đã được Hội đồng Kiểm định Thụy Sĩ cấp chứng nhận kiểm định tổ chức. Quy định này cũng áp dụng đối với các danh xưng bằng ngôn ngữ khác ngoài các ngôn ngữ quốc gia của Thụy Sĩ.
• Các danh xưng khác như "academy, "school, "institute", v.v. không bị giới hạn và có thể được sử dụng mà không cần kiểm định.
• Đối với những cơ sở giáo dục không thuộc phạm vi điều chỉnh của HEdA, chính quyền các bang (cantons) có quyền xây dựng các hướng dẫn, thiết lập quy định bổ sung và quy trình công nhận riêng cho các cơ sở này.

Tham khảo:

Nguyên văn tiếng Anh từ SERI:

Hướng dẫn từ Swiss Accreditation Council, cơ quan quản lý chất lượng giáo dục mà luật giáo dục đại học Thuỵ Sĩ đề cập:

Về việc công nhận bằng cấp của các cơ sở giáo dục đại học (HEI) tại Thụy Sĩ:

• Đối với các ngành nghề được quản lý riêng theo quy định pháp luật - Regulated professions (ví dụ: bác sĩ, luật sư, v.v.), luật liên bang hoặc luật bang xác định những bằng cấp nào được công nhận. Thông thường, chỉ các cơ sở giáo dục đại học được công nhận theo luật liên bang mới có quyền cấp những bằng này. Trong một số trường hợp hiếm hoi (ví dụ: thần học), các cơ sở tư thục có thể cấp bằng cho các ngành có sự quản lý riêng này.
• Đối với các ngành nghề không được quản lý riêng theo quy định pháp luật Non-Regulated professions(ví dụ: Quản lý (Manager), báo chí (Journalist), IT, HR v.v., quyết định công nhận giá trị của một bằng cấp phụ thuộc vào nhà tuyển dụng. Tuy nhiên, những bằng cấp này có trọng lượng hơn nếu được kiểm định hoặc chứng nhận chất lượng bởi các tổ chức kiểm định tư nhân có uy tín và được công nhận rộng rãi.
• Về việc xét tuyển vào bậc học cao hơn, các cơ sở giáo dục đại học có toàn quyền quyết định việc công nhận giá trị bằng cấp trước đó của ứng viên. Đối với bằng cấp nước ngoài từ các quốc gia không có thỏa thuận công nhận tương ứng với Thụy Sĩ, các cơ sở giáo dục đại học dựa vào khuyến nghị của Swiss ENIC, đơn vị hoạt động theo ủy quyền của Ban Thư ký Nhà nước về Giáo dục, Nghiên cứu và Đổi mới (SERI).

Tham khảo nguyên văn quy định:

Các cơ sở giáo dục tư thục tại Thụy Sĩ không được kiểm định theo HEdA chỉ có thể cấp bằng tư nhân (Private Degree). Những bằng cấp này:

• Thông thường không cho phép người sở hữu tiếp cận trực tiếp vào bậc học cao hơn trong hệ thống giáo dục đại học công lập của Thụy Sĩ. Theo quy định về công nhận văn bằng tại Thuỵ Sĩ khi tham gia học tập ở bậc cao hơn, cơ sở giáo dục toàn quyền quyết định cho phép hay không cho phép.
• Thông thường không thể được sử dụng để hành nghề trong các lĩnh vực thuộc nhóm Regulated Professional (Bác sĩ, Luật sư, Y tá...) theo quy định pháp luật tại Thụy Sĩ. Với nhóm ngành này, thông thường các tổ chức giáo dục tư thục không đào tạo và cấp văn bằng.
• Có thể được sử dụng để hành nghề trong các lĩnh vực Non-Regulated Professional (Quản lý, Nhà báo, IT, HR, Khách sạn nhà hàng...) theo quy định pháp luật và giá trị của bằng cấp tư nhân phụ thuộc vào quyết định của nhà tuyển dụng.

Tham khảo:

Tại Thụy Sĩ, các ngành nghề bắt buộc phải có chứng chỉ hành nghề như bác sĩ, luật sư công chứng…thuộc thẩm quyền đào tạo độc quyền của hệ thống đại học công lập. Các cơ sở giáo dục tư thục không được phép đào tạo trực tiếp những lĩnh vực này. Tuy nhiên, thông qua mô hình SwissUK™ với sự kết hợp của văn bằng kép được Chính phủ Vương quốc Anh công nhận, học viên có thêm lợi thế và cơ hội tiếp cận các lĩnh vực nghề nghiệp đặc thù vốn chịu sự quản lý nghiêm ngặt của Chính phủ Thụy Sĩ.

Chính phủ Thụy Sĩ và Vương quốc Anh đã ký kết Hiệp định Công nhận Văn bằng Chuyên môn giữa Thụy Sĩ và Anh Quốc, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025. Theo hiệp định này, các văn bằng chuyên môn (professional qualifications) được cấp tại mỗi nước có thể được nộp để xét công nhận khi xin giấy phép hành nghề tại nước còn lại, bao gồm cả những ngành nghề nằm trong nhóm professionally regulated – ngành nghề có yêu cầu giấy phép hành nghề.

Nhờ đó, các văn bằng thuộc hệ thống đào tạo SwissUK™—đặc biệt là những chương trình được cấp bởi Ofqual Awarding Bodies—đủ điều kiện công nhận để làm hồ sơ đầu vào khi nộp đơn xin công nhận hành nghề hoặc xin cấp mới giấy phép hành nghề tại Thụy Sĩ, theo đúng cơ chế mà hiệp định quy định.

Tham khảo:

• Hiệp định công nhận văn bằng chuyên môn Swiss–UK từ Chính phủ Anh: TẠI ĐÂY
• Hiệp định công nhận văn bằng chuyên môn Swiss–UK từ Chính phủ Thụy Sĩ: TẠI ĐÂY
• Danh sách khoảng 200 ngành nghề thuộc diện bắt buộc có giấy phép hành nghề nằm trong phạm vi của Hiệp định Công nhận Văn bằng chuyên môn giữa Thụy Sĩ và Vương quốc Anh (các văn bằng trong hệ thống SwissUK™ — đặc biệt bằng cấp từ Ofqual Awarding Bodies — đủ điều kiện nộp làm hồ sơ xem xét ban đầu theo cơ chế của hiệp định): TẠI ĐÂY

Tại Thụy Sĩ, các ngành nghề có thể được phân loại rộng rãi thành ngành nghề được quản lý và không được quản lý. Hiểu sự khác biệt giữa hai nhóm này là rất quan trọng đối với cả công dân Thụy Sĩ và các chuyên gia quốc tế có ý định làm việc tại Thụy Sĩ.

Ngành nghề thuộc nhóm Regulated (được quản lý riêng và cần có giấy phép hành nghề):

Định nghĩa:

• Ngành nghề được quản lý (Regulated) là những ngành yêu cầu bằng cấp và chứng nhận cụ thể theo quy định của pháp luật để hành nghề. Những ngành nghề này thường được giám sát bởi các cơ quan nghề nghiệp hoặc cơ quan chính phủ.

Ví dụ:

• Chăm sóc sức khỏe: Bác sĩ, y tá, dược sĩ và các chuyên gia y tế khác phải đáp ứng các yêu cầu nghiêm ngặt về giáo dục và chứng nhận.
• Luật: Luật sư và công chứng viên phải được công nhận bởi đoàn luật sư và đáp ứng các tiêu chí giáo dục cụ thể.
• Kỹ thuật và Kiến trúc: Một số ngành kỹ thuật và kiến trúc yêu cầu chứng nhận từ các cơ quan nghề nghiệp được công nhận.
• Tài chính: Một số vai trò tài chính, chẳng hạn như kiểm toán viên và kế toán, có thể yêu cầu chứng nhận từ các tổ chức được công nhận.

Yêu cầu:

• Bằng cấp: Bằng cấp học thuật cụ thể, đào tạo nghề nghiệp và đôi khi cần thi thêm.
• Chứng nhận: Đăng ký với một cơ quan nghề nghiệp và tuân thủ các yêu cầu phát triển nghề nghiệp liên tục.
• Giấy phép: Giấy phép hành nghề chính thức, thường yêu cầu gia hạn.

Ngành nghề nhóm Non-Regulated:

Định nghĩa:

• Ngành nghề không cần sự quản lý riêng và/hoặc giấy phép hành nghề riêng (Non-Regulated) không có hạn chế pháp lý khi hành nghề. 

Ví dụ:

• Quản lý: Các nhà quản lý đóng vai trò quan trọng trong sự thành công và hiệu quả của tổ chức như CEO, Giám đốc Nhân sự...
• Nhà báo: Họ đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau để đảm bảo cung cấp thông tin chính xác, không thiên vị và kịp thời.
• Công nghệ thông tin: Các vai trò như lập trình viên phần mềm, tư vấn viên IT, và quản trị mạng.
• Tiếp thị và Bán hàng: Chuyên viên tiếp thị, đại diện bán hàng, và các chuyên gia phát triển kinh doanh.
• Ngành công nghiệp sáng tạo: Thiết kế đồ họa, nghệ sĩ, nhà văn và các chuyên gia truyền thông.
• Du lịch và Nhà hàng - Khách sạn: Quản lý khách sạn, điều hành tour, và quản lý nhà hàng.

Yêu cầu:

• Bằng cấp và giấy phép: Mặc dù không bắt buộc phải có giấy phép riêng theo pháp luật, nhưng các bằng cấp và chứng nhận nghề nghiệp liên quan có thể cải thiện triển vọng việc làm.
• Kinh nghiệm: Kinh nghiệm thực tế và một hồ sơ làm việc tốt thường được đánh giá cao.
• Kỹ năng: Các kỹ năng và năng lực cụ thể liên quan đến ngành nghề.

Sự khác biệt chính:

Yêu cầu pháp lý:

• Được quản lý: Yêu cầu bằng cấp và chứng nhận theo quy định pháp luật.
• Không được quản lý: Không có hạn chế pháp lý, nhưng bằng cấp có thể nâng cao cơ hội việc làm.

Giám sát:

• Được quản lý: Được giám sát bởi các cơ quan nghề nghiệp và chính phủ.
• Không được quản lý: Không có giám sát chính thức, nhưng có tiêu chuẩn ngành và sự ưu tiên của nhà tuyển dụng.

Di chuyển và Công nhận:

• Được quản lý: Bằng cấp quốc tế có thể yêu cầu đánh giá và công nhận tương đương.
• Không được quản lý: Linh hoạt hơn, với bằng cấp và kinh nghiệm thường có thể chuyển đổi.

Các chương trình tại SIMI Swiss hướng đến ngành nghề Non-Regulated:

• Là một cơ sở giáo dục đại học tư thục tại Zug, Thụy Sĩ, SIMI Swiss cung cấp các chương trình cấp bằng đơn (bằng cấp chỉ được cấp bởi SIMI) trong lĩnh vực các ngành nghề không được quản lý.
• Các chương trình ngành nghề không được quản lý này cho phép sinh viên tốt nghiệp làm việc trong các lĩnh vực như quản lý, CEO, giám đốc nhân sự, và hiệu trưởng (giám đốc một cơ sở giáo dục).

Các chương trình của SIMI Swiss hướng đến ngành nghề Regulated (nếu có):

SIMI Swiss chỉ cung cấp các chương trình hướng đến ngành nghề được quản lý thông qua hợp tác với một trường đại học khác.

Thông qua hệ thống bằng kép và sự công nhận kết quả lẫn nhau từ các trường đại học đối tác, sinh viên nhận được bằng kép. Với bằng cấp thứ hai từ trường đối tác, sinh viên có thể mở rộng khả năng đủ điều kiện cho các lĩnh vực nghề nghiệp được quản lý (nếu yêu cầu).

Tài liệu tham khảo:

• SERI – Hoạt động nghề nghiệp được quản lý và tài liệu hướng dẫn
• Danh sách các hoạt động nghề nghiệp được quản lý tại Thụy Sĩ

Để xác minh liệu một ngành nghề có yêu cầu giấy phép hoặc chứng nhận bổ sung trước khi hành nghề tại Thụy Sĩ, hãy làm theo các bước sau:

1. Kiểm tra với Cơ quan Liên bang:
   • Truy cập trang web của Ban Thư ký Nhà nước về Giáo dục, Nghiên cứu và Đổi mới (SERI), nơi cung cấp thông tin về việc công nhận bằng cấp nước ngoài và các ngành nghề được quản lý tại Thụy Sĩ.
   • Trang web: Trang chính thức của SERI
2. Xác định xem ngành nghề có được quản lý hay không:
   • Các ngành nghề được quản lý yêu cầu bằng cấp hoặc giấy phép cụ thể để hành nghề, chẳng hạn như trong lĩnh vực y tế, luật, giảng dạy đặc thù (giáo dục mầm non, trẻ khuyết tật) hoặc kỹ thuật.
   • Các ngành nghề không được quản lý có thể không yêu cầu sự công nhận chính thức nhưng có thể tuân theo các tiêu chuẩn cụ thể của ngành.
3. Tham khảo Sổ đăng ký Nghề nghiệp:
   • Một số ngành nghề có cơ quan quản lý hoặc sổ đăng ký chuyên biệt tại Thụy Sĩ. Ví dụ:
     • Bác sĩ: Hiệp hội Y khoa Thụy Sĩ (FMH)
     • Kiến trúc sư: Sổ đăng ký REG A và REG B
     • Giáo viên: Hội nghị Bộ trưởng Giáo dục Bang Thụy Sĩ (EDK)
4. Liên hệ với Cơ quan Bang:
   • Yêu cầu có thể khác nhau theo từng bang tại Thụy Sĩ. Hãy liên hệ với văn phòng bang có liên quan để xác nhận các yêu cầu bổ sung đối với ngành nghề của bạn.
5. Xem xét Công nhận Bằng cấp Quốc tế:
   • Nếu bạn có bằng cấp nước ngoài, hãy kiểm tra khả năng được công nhận của bằng cấp tại Thụy Sĩ. SERI cung cấp hướng dẫn chi tiết về quy trình công nhận và các bước cần thiết.
6. Tìm kiếm Tư vấn Chuyên môn:
   • Trong các trường hợp phức tạp, bạn có thể tham khảo ý kiến luật sư hoặc cố vấn nghề nghiệp chuyên về luật lao động và cấp phép nghề nghiệp tại Thụy Sĩ.

Xem video này để hiểu rõ hơn về các ngành nghề và lĩnh vực yêu cầu giấy phép bổ sung để làm việc tại Thụy Sĩ [TẠI ĐÂY].