07. 11

Làm gì khi vòng đời kiến thức chỉ còn dưới 5 năm?

Báo cáo định hướng: Vòng đời tri thức bị rút ngắn và chiến lược đổi mới mô hình đào tạo tại SIMI Swiss
Thực hiện trong khuôn khổ: Hoạt động Kiểm định Chất lượng Nội bộ (IQA – Internal Quality Audit)
Đơn vị thực hiện: Ban chiến lược của Swiss Information and Management Institute (SIMI Swiss)

1. Tóm tắt

Trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh chóng, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo (AI) và truyền thông toàn cầu, vòng đời của tri thức (knowledge half-life) đang bị rút ngắn đáng kể. Nhiều nghiên cứu cho thấy, trung bình chỉ trong vòng 5 năm hoặc ít hơn, một nửa lượng kiến thức mà con người hiện có đã trở nên lỗi thời (Tan, 2022; Arbesman, 2013). Điều này khiến nhiều trường đại học rơi vào tình trạng “nghẽn” — khi sinh viên chưa kịp tốt nghiệp thì phần lớn nội dung đã lạc hậu, không còn phù hợp với nhu cầu doanh nghiệp (McKendrick, 2023).

Báo cáo này được thực hiện trong khuôn khổ IQA của SIMI Swiss, với mục tiêu đề xuất các cải tiến trong mô hình đào tạo nhằm đảm bảo học viên ra trường có việc làm thực chất, phù hợp với tiêu chuẩn Swiss Truly International™ HEI.

Nghiên cứu tập trung vào ba giải pháp chính:

  1. Duy trì định hướng Swiss Truly International™ HEI, kết hợp xuất sắc giữa giáo dục tư thục Thụy Sĩ và sự công nhận của chính phủ Anh Quốc.
  2. Xây dựng chương trình đào tạo theo khung năng lực quốc gia, tích hợp hoàn toàn KSBs (Knowledge, Skills, Behaviours) của từng vị trí việc làm.
  3. Triển khai mô hình Học – Làm – Học (Learn–Work–Learn) theo từng năm, thay thế mô hình học – làm tuyến tính, giúp học viên có thể nhận văn bằng quốc tế và đi làm ngay từ năm đầu tiên (ví dụ: Level 4 Diploma nhận được khi kết thúc năm 1 để đi làm với vai trò nhân viên cấp trung thay vì phải đợi 3 năm để lấy bằng Cử nhân).

2. Thách thức của vòng đời tri thức ngắn

Khái niệm “vòng đời tri thức” (half-life of knowledge) được Machlup (1962) đề cập lần đầu, dùng để chỉ khoảng thời gian mà một nửa lượng tri thức trong một lĩnh vực nhất định trở nên lỗi thời. Theo Tan (2022) từ Đại học Quốc gia Singapore, vòng đời tri thức trong các lĩnh vực công nghệ và khoa học hiện chỉ còn dưới 5 năm, và tiếp tục rút ngắn do tốc độ đổi mới công nghệ.

Tương tự, Arbesman (2013) khẳng định “mọi sự thật đều có hạn sử dụng”, khi khoa học, kỹ thuật và nghề nghiệp liên tục thay đổi. Báo cáo của Forbes (McKendrick, 2023) thậm chí cảnh báo rằng một nửa các kỹ năng nghề nghiệp hiện nay sẽ lỗi thời trong vòng hai năm tới.

Hệ quả là, các chương trình đại học kéo dài 3–4 năm có thể không còn phù hợp khi sinh viên tốt nghiệp. Vấn đề này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các cơ sở giáo dục quốc tế tại Thụy Sĩ như SIMI Swiss phải đổi mới mô hình đào tạo để đảm bảo tính cập nhật và khả năng có việc làm thực tế. Đây cũng là yêu cầu bắt buộc khi học viên của SIMI không chỉ đến và làm việc tại Thụy Sĩ mà sau khi tốt nghiệp, các sinh viên này sẽ về các tập đoàn toàn cầu để làm việc.

3. Vai trò của IQA trong chiến lược SIMI Swiss

Tại SIMI Swiss, hoạt động Internal Quality Audit (IQA) đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo và cải tiến chất lượng liên tục. Mục tiêu chính của đợt IQA này là đánh giá và nâng cấp mô hình đào tạo theo ba định hướng:

  • Đảm bảo định vị thương hiệu Swiss Truly International™ HEI, thể hiện tinh hoa của giáo dục tư thục Thụy Sĩ kết hợp với hệ thống văn bằng được chính phủ Anh Quốc công nhận.
  • Bám sát định hướng đào tạo dựa trên năng lực (Competence-based Programme), gắn kết với các khung trình độ quốc gia (National Qualification Frameworks) như RQF (Anh Quốc) và EQF (châu Âu).
  • Tái cấu trúc mô hình đào tạo thành các chu kỳ “Học – Làm – Học”, giúp sinh viên có văn bằng được công nhận toàn cầu mỗi năm và sớm tham gia thị trường lao động.

4. Phân tích thực trạng và nhu cầu thay đổi

4.1 Vòng đời tri thức trong bối cảnh toàn cầu

Theo nghiên cứu của Birkinshaw và Sheehan (MIT Sloan Management Review, 2002), tri thức đi qua bốn giai đoạn: hình thành, huy động, lan tỏa và đại chúng hóa. Khi tri thức đạt đến giai đoạn cuối, giá trị của nó giảm mạnh — một hiện tượng ngày càng diễn ra nhanh hơn trong kỷ nguyên số (Shongwe, 2016).

Bài viết của Tan (2022) chỉ ra rằng “tuổi thọ tri thức của kỹ sư phần mềm chỉ còn khoảng 3 năm”, nghĩa là nội dung đào tạo nếu không cập nhật liên tục sẽ mất hiệu lực ngay trong thời gian học. Do đó, nếu HEI duy trì chương trình 4 năm mà không tích hợp quá trình làm việc thực tế, sinh viên có nguy cơ tốt nghiệp với kỹ năng lỗi thời.

4.2 Hệ quả với các trường đại học truyền thống

Mô hình “học trước – làm sau” khiến thời gian cập nhật tri thức bị kéo dài, tạo khoảng cách giữa nhà trường và doanh nghiệp. Các trường đại học cần chuyển sang mô hình đồng hành với thị trường lao động, nghĩa là học viên vừa học vừa làm, và được đánh giá – cấp bằng theo năng lực thực hành thực tế (Durisová, 2012).

5. Ba giải pháp chiến lược cho SIMI Swiss

5.1 Duy trì định vị “Swiss Truly International™ HEI”

SIMI Swiss cần tiếp tục phát huy bản sắc Thụy Sĩ: chất lượng, chính xác, cá nhân hóa và hướng thực hành. Đồng thời, phải đảm bảo văn bằng có tính công nhận chính phủ Anh (Ofqual-regulated) để sinh viên được chấp nhận ở cả khối doanh nghiệp và khối công (UK Government, 2024).

Điều này giúp SIMI Swiss giữ vững vị thế là trường tư thục xuất sắc – được công nhận quốc tế, đúng theo mô hình “SwissUK™ – Swiss Private Excellence meets UK Gov Recognition”.

5.2 Xây dựng chương trình tích hợp KSBs theo khung năng lực quốc gia

Chương trình đào tạo cần được thiết kế theo năng lực nghề nghiệp thực tế (KSBs: Knowledge, Skills, Behaviours), xuất phát từ yêu cầu của từng vị trí việc làm. Theo hướng dẫn của UK Department for Education (DfE, 2024), việc gắn kết kết quả học tập (Learning Outcomes) với năng lực nghề giúp người học có thể hành nghề ngay sau mỗi giai đoạn học.

Mỗi năm học viên hoàn thành một cấp độ:

  • Năm 1: Nhận Level 4 Diploma (RQF – công nhận quốc gia UK), tương đương năng lực nhân viên chuyên môn.
  • Năm 2: Nhận Level 5 Diploma (RQF – công nhận quốc gia UK), năng lực quản lý cơ sở.
  • Năm 3: Hoàn tất Cử nhân Swiss-UK (Swiss Private Degree & Ofqual UK Gov RQF – công nhận quốc gia UK), đủ tiêu chuẩn hành nghề ở vị trí quản lý cao cấp.
5.3 Triển khai mô hình “Học – Làm – Học” theo từng năm

Mô hình này thay thế hoàn toàn cách học tuyến tính. Theo từng giai đoạn, tri thức, năng lực và tay nghề (của sinh viên) được tích luỹ qua từng năm. Mô hình này phát triển dựa trên cơ sở sau:

  • Năm 1: Học tập lý thuyết và mô phỏng tại lớp và nhận bằng Level 4 (tương đương Trung Cấp). Đi làm thêm ngay từ năm 1 với vai trò nhân viên có bằng cấp và tay nghề cấp trung.
  • Năm 2: Học trên trường và kết hợp kinh nghiệm đã làm việc vào các dự án trên lớp. Kết thúc năm 2 nhận bằng Level 5 tương đương Cao Đẳng. Có thể đi làm cấp độ chuyên viên từ năm 2.
  • Năm 3: Kết hợp toàn bộ kiến thức, kinh nghiệm của 2 năm học và làm việc vào năm cuối cùng, đặc biệt cho giai đoạn thực tập. Ở giai đoạn này, học viên do đã có bằng Cao Đẳng và kinh nghiệm, cơ hội làm việc ngay chính tại doanh nghiệp thực tập của mình là rất lớn.

Mô hình “Học – Làm – Học” tạo vòng lặp đổi mới tri thức, đảm bảo sinh viên liên tục cập nhật kỹ năng, tránh lỗi thời (Glessner, 2012) và quan trọng hơn, học viên có thể trang trải chi phí học tập ngay từ năm đầu tiên với tư cách người đi làm có văn bằng và năng lực.

6. Kết luận

Vòng đời tri thức đang rút ngắn chưa từng có, buộc các cơ sở giáo dục đại học phải chuyển đổi nhanh chóng. Với việc triển khai ba giải pháp nêu trên, SIMI Swiss có thể đảm bảo sinh viên ra trường luôn “đúng thời điểm” với thị trường lao động, vừa mang bản sắc giáo dục Thụy Sĩ, vừa đạt tiêu chuẩn công nhận của chính phủ Anh Quốc.

Mô hình SwissUK™ Learn–Work–Learn không chỉ giải quyết thách thức tri thức lỗi thời mà còn giúp học viên đạt được văn bằng quốc tế ngay trong năm đầu tiên, mở ra hướng đi mới và gợi ý cho các HEI tư thục toàn cầu trong kỷ nguyên AI.

Tài liệu tham khảo
Nguồn:  SIMI Education Group.